Fasola zwykła (łac. Phaseolus vulgaris) często nazywana jest także zwyczajną. To jednoroczna, strączkowa roślina zaliczana do rodziny bobowatych. Najwięcej jej gatunków pochodzi z Ameryki Południowej i Północnej, zwłaszcza z tropikalnych strefach klimatycznych. Jak to wygląda w Polsce i Europie? Tutaj zdecydowana większość odmian fasoli jest uprawiana w formie warzyw lub dla ozdoby. Niezwykle rzadko spotyka się dziko rosnące rośliny, które przetrwałyby przymrozek. Najbardziej popularna jest, oczywiście, fasola szparagowa. Uprawa tego warzywa cieszy się dużym powodzeniem. Sprawdź, jak zadbać o ten gatunek.
Fasolka szparagowa – cechy charakterystyczne
Fasola kojarzy się przede wszystkim z jadalnymi owocami rośliny. To wypełnione nasionami strąki o wydłużonym kształcie. W nich znajduje się najwięcej składników odżywczych. Ogrodnicy cenią sobie również jej kwiaty o motylkowej budowie, rosnące w gronach po 2-8 sztuk, z białymi, czerwonymi, fioletowymi lub liliowymi płatkami, w zależności od odmiany.
Palowy korzeń wrasta w glebę do głębokości ok. 1 m, a im bliżej powierzchni, tym więcej ma rozgałęzień. Z tego powodu fasoli lepiej nie przesadzać. Roślina wypuszcza liście dwojakiego rodzaju. W dolnej części rosną liście całobrzegie, natomiast na szczycie łodygi znajduje się kilka rozgałęzionych liści trójlistkowych.
Gatunek ten żyje w symbiozie z bakteriami brodawkowymi Rhizobium phaseoli, które związują azot z powietrza.
Klasyfikacja wewnętrzna fasolki szparagowej
Pod względem budowy morfologicznej gatunek dzieli się na 3 podstawowe rodzaje. Są to:
- fasola karłowa (niska) – z krótką, zdrewniałą łodygą. Osiąga od 25 do około 60-70 cm wysokości, a jej okres wegetacyjny trwa od 60 do 90 dni;
- fasola biczykowata – bodaj najrzadziej spotykana w polskich ogrodach. Ma charakterystyczną łodygą płożącą, czyli wijącą się po ziemi. Dorasta średnio do 60-120 cm długości;
- fasola tyczna (wysoka) – jej łodyga rośnie do nawet 2-3 m. Potrzebuje jednak stabilnej, twardej podpory, by mogła prawidłowo się rozwijać. Każda odmiana tyczna ma wydłużony okres wegetacji, który wynosi od 70 do 100 dni.
W Polsce największym powodzeniem cieszą się odmiany karłowe, z reguły bardziej odporne na choroby. To zdecydowanie mniej wymagająca fasola szparagowa – uprawa jest przez to łatwiejsza.
Najpopularniejsze odmiany fasoli szparagowej
Poniżej znajdziesz te odmiany fasoli, które aktualnie cieszą się największą popularnością w sklepach ogrodniczych i internecie:
- „Polka” – niska, wczesna, odporna na choroby. Jej strąki dorastają do 14 cm i są pozbawione włókien. Możesz ją śmiało ugotować albo zamrozić od razu po zebraniu i umyciu;
- „Nomad” – niska, późna, o ciemnozielonych strąkach. Osiąga podobne rozmiary co „Polka” i jest równie niewrażliwa na czynniki chorobotwórcze;
- „Esterka” – zielonostrączkowa odmiana karłowa, która kwitnie późno i, jak na roślinę bobowatą, ma duże wymagania. Najlepiej rośnie w glebie próchniczej, na mocno nasłonecznionym stanowisku. Skutecznie opiera się atakom grzybów, a jej strąki rosną do ok. 15 cm;
- „Purple Teepee” – odmiana niska, średnio wczesna. Jak sama nazwa wskazuje, wypuszcza fioletowe strąki bez włókien, zatem nadaje się do błyskawicznego przyrządzenia. Niestety, w trakcie obróbki termicznej traci swoją purpurową barwę;
- „Borlotto” – jej uprawa szczególnie zainteresuje ogrodowych estetów, bo odmiana ta ma wielokolorowe strąki w kremowo-różowym kolorze, z czerwonym akcentem. Spotyka się również bardziej żółto-zielone warianty. Fasola szparagowa „Borlotto” ma nie tylko fantazyjny wygląd, wyróżnia ją także wysoka zawartość błonnika i kwasu foliowego;
- „Sonesta” – niska, średnio wczesna odmiana z żółtymi strąkami. Bardzo dobrze znosi większość kaprysów pogody i jest bardzo plenna. Wybierz ją, jeśli niekoniecznie masz czas na codzienne doglądanie swoich upraw;
- „Złota Saxa” – żółta, karłowa, wcześnie wzrastająca odmiana. Uważa się ją za jedną z najsmaczniejszych fasoli szparagowych. Ma bardzo szerokie zastosowanie w kuchni. Nadaje się od zjedzenia bezpośrednio po ugotowaniu, jak i przygotowania mrożonek czy przetworów;
- „Gazela” – szybko rosnąca odmiana wysoka, wyhodowana w Polsce. Zalicza się ją do „mamutów”, a to z uwagi na obfity plon oraz dużą wagę żółtych, wypełnionych nasionami strąków. Tym samym, dla „Gazeli” musisz przygotować wzmocnioną podporę. Co ciekawe, nawet w postaci nie do końca dojrzałej, jeszcze z zielonymi strąkami, nadaje się do gotowania lub duszenia i spożycia;
- „Hilds” – przykład fasolki tycznej z zielonymi strąkami. To odmiana znana z delikatnego smaku oraz wysokiej zawartości białka, błonnika i witamin z grupy B. Należy uprawiać ją w ziemi o nieco wyższym poziomie wilgotności niż pozostałe odmiany.
Fasola szparagowa – uprawa. Od czego zacząć?
Bez właściwego podłoża niewiele zdziałasz. Przy zakupie ziemi pod uprawę fasoli pamiętaj, że:
- roślina najlepiej wzrasta na żyznej, obojętnej lub lekko kwaśnej glebie próchniczej;
- odczyn pH podłoża powinien wynosić od 5,5 wzwyż;
- rok przed zasianiem użyźnij glebę kompostem lub obornikiem;
- uprawa musi znajdować się w dużym odstępie od wód gruntowych;
- płytka i wilgotna, nieprzepuszczalna gleba sprawi, że roślina stanie się bardziej podatna na choroby;
- rośliny ciepłolubne potrzebują odpowiednio nagrzanej ziemi; kiełkowanie jest możliwe przy ok. 15-18°C.
Siew fasoli – instrukcja
Pora roku, temperatura, stopień nasłonecznienia, pogoda – to wszystko wpływ na fasolę szparagową. Uprawa jest zależna od nawet najbardziej błahych czynników. Postępuj krok po kroku, zgodnie z poniższą listą:
- Wybierz dobrze nasłonecznione stanowisko.
- Zacznij wysiewać po tym, jak ustaną wiosenne przymrozki. Za orientacyjną datę podaje się tzw. dzień Zimnych Ogrodników.
- Przy korzystaniu z rozsady zwróć szczególną uwagę na zachowanie odpowiednich odległości.
- Fasole niskie najlepiej sadzić gniazdowo, w rzędach co 30-40 cm, wprost do gruntu, na głębokość od 2,5 do 5 cm.
- W jednym gnieździe powinny znaleźć się minimum 3-4 nasiona.
- Optymalny rozstaw gniazd w rzędzie to 6-10 cm, a na trudniejszych glebach – 20-30 cm.
- Odmiany tyczne sadzi się w rzędach oddalonych o minimum 50 cm, z gniazdami usytuowanymi co 10-15 cm.
Jak pielęgnować uprawę fasoli?
Przydomowego poletka warto doglądać jak najczęściej. Oto ogólne wskazówki na temat tego, jak rośnie fasola szparagowa – uprawa według nich powinna przynieść ci satysfakcjonujące efekty. Szczegółowe wytyczne mogą się różnić w zależności od odmiany. Poszukaj ich na opakowaniu z nasionami. Pamiętaj, że:
- roślina lubi ciepło, bez względu na odmianę; optymalna temperatura jej wzrostu wynosi 20-25°C;
- nawóz stosowany w okresie wegetacji powinien zawierać fosfor, magnez, wapń oraz potas;
- nie należy stosować soli potasowych z uwagi szkodliwy wpływ chloru;
- w okresach bez opadów musisz nawadniać sadzonki;
- największe zapotrzebowanie na wodę przypada na okres kiełkowania, kwitnienia i zawiązywania strąków.
Zbiór fasoli szparagowej
Wiesz już, jak siać roślinę i nie możesz doczekać się pierwszych plonów? Zadbaj o pielęgnację okazów! Postępuj zgodnie z poniższymi radami:
- kiedy z gleby wykiełkują zaczątki roślin, spulchnij ziemię między rzędami; to samo zrób przed kwitnieniem;
- dopóki kłącza nie pokryją międzyrzędzi, regularnie odchwaszczaj ziemię dookoła;
- robiąc nasadzenia od połowy maja do końca czerwca co 10-14 dni, świeże strąki będziesz zbierać od ostatniej dekady lipca do połowy września;
- systematycznie zrywaj strąki, by pobudzić roślinę do dalszego wzrostu.
Przy odpowiednim rozplanowaniu, zyskasz dostęp do warzyw praktycznie przez całe lato.
Fasola – uprawa a choroby i szkodniki
Zacznij już odpowiedniego zaprawienia nasion. Śmietka kiełkówka i jej larwy wyjątkowo upodobały sobie żerowanie na świeżo zasadzonych i kiełkujących siewkach. Podobnie strąkowiec fasolowy, który zagnieżdża się wewnątrz nasion. Z kolei mszyce oraz przędziorek chmielowiec żerują na liściach. Te cztery szkodniki będą największym zagrożeniem dla roślin. A co z chorobami? Te wywołuje najczęściej jeden glebowy czynnik.
Nadmiar wilgoci zwiększa podatność fasoli na choroby
Nikt nie chce, by wysiłek włożony w prace ogrodowe poszedł na marne. Uprawa w optymalnych warunkach pomoże ci uniknąć większości poniższych problemów i chorób, takich jak:
- antraknoza – główne symptomy to ciemne plamy, wykwitające na liściach i pędach. Antraknoza atakuje również strąki fasoli i poraża rozwijające się w nich nasiona;
- bakterioza obwódkowa – objawia się brunatnymi śladami z wyraźnym obrysem. W miarę rozwoju choroby pojawia się także śluz wydzielany przez bakterie. Atakuje i siewki, i dojrzałe rośliny. Aby uniknąć bakteriozy, należy starannie selekcjonować nasiona i zaprawić je przed wysianiem;
- szara pleśń – efekt ataku grzybów na fasolę w okresie kwitnienia i zawiązywania strąków. Objawia się widocznym rozwojem szarawego nalotu. Chore warzywa można spryskać odpowiednim środkiem grzybobójczym. Rozwojowi szarej pleśni sprzyjają duża wilgotność i kwasowość gleby;
- więdnięcie fuzaryjne – choroba grzybicza, rozwijająca się przy wysokich temperaturach oraz zbyt kwaśnym odczynie glebowym. Jeśli zaatakuje we wczesnej fazie wzrostu, może doprowadzić do całkowitego obumarcia rośliny. Na bardziej rozwiniętych lub odpornych odmianach fuzaryjne więdnięcie objawia się żółknięciem i opadaniem liści fasoli.
Prewencja zawsze będzie lepsza od leczenia. Najlepszym sposobem na zapobieganie powyższym, a także innym chorobom, jest systematyczne dbanie o warunki uprawy.
Warzywo o szerokim zastosowaniu. Uprawa fasoli szparagowej da ci wiele korzyści i satysfakcji!
Uprawa fasolki szparagowej to dość wymagające zajęcie, które pozwoli ci uzyskać warzywo o wysokiej zawartości składników odżywczych. Nasiona fasoli są bogate w białko, magnez, fosfor, witaminy A, E oraz B. Z kolei młode strąki mają duże stężenie potasu, karotenu, wapnia czy witaminy C. Z pewnością nie zabraknie ci interesujących pomysłów na wykorzystanie tego warzywa w domowej kuchni. Bez względu na to, jaką odmianę zasadzisz w swoim ogródku!
Powiązane artykuły:
- Hodowla fasoli polewanej w ogrodzie przydomowym
- Fasolka szparagowa – za co jest tak bardzo lubiana?
- Choroby fasoli szparagowej zagrażające uprawie – Poznaj antraknozę oraz inne choroby i szkodniki fasoli szparagowej. Naucz się je zwalczać
- Fasola – za co jest ceniona?
- Kiedy i jak sadzić fasolkę szparagową aby uzyskać obfite plony warzyw strączkowych